Pakoeboewono X was de tiende soesoehoenan of keizer van Soerakarta. Hij regeerde van 1893 tot 1939. Volgens Wikipedia zou hij zijn geboren op 29 november 1866, en werd hij dus op 29 november 1936 70 jaar.  Op woensdag 2 december 1936 verscheen in het Soerabaijasch Handelsblad een bericht over de voorafgaande zaterdag, te weten 28 november. Dit was dus de dag vóór de soesoehoenan´s 70ste verjaardag. Op deze dag zou de ‘negende toemboek’ zijn gevierd. Nu is ‘toemboek’, evenals ‘windoe’ een 8-jarige periode, en zou de viering van een negende toemboek dus moeten plaatsvinden toen de soesoehoenan 9×8 oftewel 72 in plaats van 70 jaar zou zijn geworden. Het verschil moet worden gezocht in de Javaanse jaartelling, die niet geheel gelijk loopt met de Europese. Zeker is, dat in 1936 de negende toemboek werd gevierd en bij deze gelegenheid van zijn kinderen een klok kreeg aangeboden. Door zijn zoon prins Hangabeji, de latere soesoehoenan Pakoeboewono XI, werd aan de gouverneur van Solo, M.J.J. Treur, de eer gelaten het monument te onthullen.

Uit het Soerabaijasch Handelsblad, 2 december 1936:

“Onthulling stadsklok te Solo. Herinnering aan negende toemboek. Sieraad voor de stad. Zaterdagochtend vond de officiële onthulling plaats van de stadsklok op Pasar Besar. Door het roodwitblauw en roodwit van vlaggen en wimpels bood dit drukke verkeerspunt een vrolijke aanblik. Het was er tegen acht uur vol van de nontonners, door de politie op de trottoirs gehouden, zodat de rijwegen open bleven om de tal van genodigden per auto aan te brengen. Toko Mas diende voor deze gelegenheid als ontvangstzaal waar de heren rokerij en de dames een versnapering werd geboden. Even over acht arriveerde de Gouverneur, waarna het gezelschap zich voor de in rood-wit vlaggendoek gehulde klok opstelde. Onder de aanwezigen merkten wij op: de Plaatselijk Militair Commandant, overste van Rekum, het corps B.B., de broeder van Z.V. Hoogheid, n.l. B.K.P.A. Mlojokotsoemo, tal van zonen en dochters van Z.V. Hoogheid, de vertegenwoordiger van Z.H. de Mangkoenagoro, K.P.A. Soerjosoerarso, alsmede verschillende officieren van het Garnizoen, het Legioen en der Kraton-troepen en vooraanstaanden uit Solo’s burgerij. K.P.A. Mataram vertegenwoordigde Z.V. Hoogheid. Om 8.11 uur nam B.KdJ.P. Hangabehi het woord, de volgende redevoering uitsprekende: 

‘Hooggeachte Gouverneur, Mijnheer de Vertegenwoordiger van Zijne Vorstelijke Hoogheid, Geachte aanwezigen. Het zij mij vergund als vertegenwoordiger van de hier verzamelde – broers en zusters, kinderen van Z.V.H. de Soesoehoenan, U allen hartelijk welkom te heten. Wij zijn verheugd, dat U allen aan onze uitnodiging gevolg hebt willen geven om deze kleine plechtigheid met Uwe tegenwoordigheid te vereren. Daardoor wordt hieraan een bijzonder cachet gegeven, onzen Vader waardig en ik weet zeker, dat Uwe bereidwilligheid om op dit vroege uur op deze plaats aanwezig te zijn, te danken is aan Uw aller hoogachting en genegenheid jegens onze Vader. Voordat ik de Gouverneur zal uitnodigen om dit ons geschenk te onthullen, zij het mij veroorloofd U onze overwegingen kenbaar te maken, welke hebben geleid tot de keuze ener stadsklok.  Voorop staat, dat wij de 72ste verjaardag van onze Hooggeachte Vader niet onopgemerkt mochten doen voorbijgaan. Het geschenk, dat wij als bewijs onzer aanhankelijkheid aan onze Vader heden aanbieden moest zowel ten algemene nutte strekken als een bescheiden bijdrage vormen tot de verfraaiing onzer geliefde veste. Een klok was toen als van zelve aangewezen, omdat onze stad die tot op heden nog niet rijk is. Als geëigende plaats hiervoor was het marktplein het meest aangewezen, aangezien deze in Solo centraal gelegen plaats staat op het kruispunt van de grote verkeerswegen, die Solo met de voornaamste plaatsen op Java verbinden. Bovendien is dit centrale punt architectonisch uitnemend verzorgd, waardoor wij genoopt waren onze keuze te doen vallen op een monumentaal ontwerp van het door ons bedoeld gedenkteken, in overeenstemming met zijn omgeving. Wij zijn ervan overtuigd dat de keuze van plaats en ontwerp Uw aller instemming zal wegdragen. Wij zijn bijzondere dank verschuldigd aan Ingenieur Hedrich von Wiederhold voor dit fraaie en technisch uitmuntend verzorgde ontwerp en de heer Smeets met zijn staf voor de keurige uitvoering ervan, terwijl wij hierbij tevens openlijk dank zeggen aan alle autoriteiten en instanties die aan de totstandkomlng van onze klok hun welwillende medewerking hebben verleend.

Ik moge voorts de hoop uitspreken, dat de gewichtige en in de geschiedenis der Vorsten van Soerakarta zo zeldzame gebeurtenis van een 9e toemboek, blijvend in onze herinnering worde gegrifd door de oprichting van dit bescheiden doch betekenisvolle monument. Ik verzoek de alhier aanwezigen vertegenwoordiger van Z. V. H. onzen tolk te willen zijn om onze Vader te verzoeken, dit nederige huldeblijk wel van zijn kinderen te willen aanvaarden. Thans moge ik U, Mijnheer den Gouverneur, uitnodigen het monument wel te willen onthullen.’

Hierna werd deze redevoering in het Javaans gehouden waarna Gouverneur Treur verzocht werd de onthulling te verrichten. Nauwelijks was het rood-witte doek gevallen of bommen brachten de bevolking kond van het feit dat de plechtigheid geschied was en de Stadsklok in gebruik gesteld. Eenvoudig van lijn rust op een voetstuk van granolite een blok vierkant rood marmer waarin drie klokken (des avonds verlicht). Aan de vierde zijde van het voetstuk is een plaat wit marmer aangebracht waarop met gouden letters: ‘Aan onzen doorluchtigen Vader Z.V.H. den Soesoehoenan Pakoe Bowono X van Soerakarta, ter gelegenheid van Zijn 72en geboortedag door zijn zoons en dochters aangeboden. Inderdaad een fraai gedenkteken, een sieraad voor onze stad. Nadat de aanwezigen nog even getoefd hadden, keerde men huistoe en werd het verkeer weer vrijgegeven.”

x
Technische gegevens
Monument: klok tegenover de Pasar Besar/Pasar Gede te Solo, ter ere van de verjaardag van de soesoehan Pakoe Boewono X.
Onthulling: 29 november 1936
Ontwerp: Thomas Lucien Hedrich von Wiederhold (1896,Pasoeroean – 1970 El Atabal, Spanje).
Uitvoering: de heer Smeets
Duur: het monument staat nu nog steeds op de zelfde plaats. Slechts enkele wijzigingen zijn aangebracht aan de wijzerplaten.

x
Bronnen
Soerabaijasch Handelsblad, 2 december 1936
M.P. van Bruggen en R.S. Wassing, Djokja en Solo, beeld van de vorstensteden. Purmerend, 1998.
Wikipedia
https://www.dutchjewry.org/genealogy/mogendrf/487.htm
x