Uit het Soerabaiasch Handelsblad van 24 oktober 1940, onder de titel ‘Monument Neêrlands gevallenen – Inwijding door Pa van der Steur – Treffende plechtigheid’:

“Dinsdagmiddag heeft Pa van der Steur onder zeer grote belangstelling van alle zijden der Magelangse samenleving het monument dat op het erf van het Oranje Nassau Gesticht opgericht is ter nagedachtenis van de vele doden van leger, vloot, politie en burgerij in ons dierbaar vaderland, die als slachtoffer van hun plicht zijn gevallen in de dagen van 10 tot en met 15 Mei 1940, ingewijd. Het monument is verrezen in het uiterste hoekje van het terrein van het gesticht, bij de driesprong van de Oranje Nassau Straat en Meteseh; het hek ervoor is weggebroken, zodat iedereen het gedenkteken kan bereiken en er — zo hij of zij daartoe de behoefte voelt — bloemen op kan brengen.

Aan de één zijde van het eenvoudige gedenkteken stonden enkele honderden Steurtjes opgesteld met in hun midden het vaandel van het gesticht, dat voor deze bijzondere gelegenheid omfloerst was. Aan de andere zijde, iets achter het monument, het muziekkorps der Steurtjes, terwijl ook een loudspeaker-installatie was aangebracht, opdat het gesprokene door alle toeschouwers gehoord zou kunnen worden. In het midden vóór het gedenkteken was een ruimte opengehouden voor de officiële gasten. Daar zagen wij kolonel De Veer, commandant van het vierde regiment infanterie, die ook generaal Cox vertegenwoordigde; assistent-resident Leenmans, die namens de resident van Kedoe kwam die door ambtsbezigheden verhinderd was aanwezig te zijn; de burgemeester van Magelang, Ir. Van Lissa Nessel; de plaatselijk militair commandant, majoor Schaap; overste Van Beusekom, directeur der kaderschool en bestuurslid van het gesticht en enkele andere leden van het gestichtsbestuur.

Pa van der Steur voert het woord

Het was ongeveer vijf uur, toen Pa van der Steur verscheen en op het podium, dat naast het gedenkteken was opgericht, plaats nam. Na allen aanwezigen welkom te hebben geheten zei de spreker, dat hij het niet nodig had geoordeeld voor een gebeurtenis als deze officiële uitnodigingen rond te zenden, want de oprichting van het gedenkteken was een spontaan gebaar en even spontaan zou de belangstelling zijn. Pa van der Steur memoreerde vervolgens hoe hij op de gedachte was gekomen om het monument op te richten: In de Soerabaja-bladen had hij enkele ingezonden stukken gelezen, welke van een grote vaderlandsliefde getuigden en waarin het voorstel werd gedaan om ter ere van Neêrlands gevallen helden eenvoudige monumenten op te richten. De gedachte bleef hem vasthouden en toen hij haar op een goeden dag uitte, bleek iedereen vol enthousiasme.

Al had Pa van der Steur geen uitnodigingen rondgezonden, toch wilde hij aan deze gebeurtenis een enigszins officieel karakter geven. want het betrof hier immers een nationale daad. In verband hiermede verzocht Pa van der Steur het muziekkorps het Wilhelmus te willen spelen en terwijl de tonen van ons oude volkslied weerklonken werd aan een vlaggenstok achter het monument de Nederlandse driekleur halfstok gehesen.

Het Engelse volkslied

Vervolgens nam Pa van der Steur wederom het woord. Hij deelde mede dat hij de dag tevoren bezoek had gekregen van een Engelsman, die vol eerbied voor het gedenkteken was blijven staan en hem toen verzocht had een krans voor hem op het monument te willen neerleggen, en ook namens liet Engelse volk een eerbiedige groet te willen brengen aan dit gedenkteken. Pa van der Steur meende dat dit op geen betere wijze gedaan zou kunnen worden dan het volkslied te laten horen van het volk waarmede wij tezamen strijden voor vrijheid en recht en tot behoud van de waarden en begrippen, welke het leven waard maken geleefd te worden. Door de krachtige loudspeaker-installatie klonken vervolgens de plechtige tonen van het ‘God save the King’. Na vervolgens te hebben gewezen op de absolute noodzakelijkheid van een hechte eenheid tussen alle landaarden en volkeren, welke onder de Nederlandsche driekleur verenigd zijn, om onze rechtvaardigen strijd aan de zijde onzer bondgenoten tot een goed einde te brengen, en de aanwezigen herinnerd te hebben aan de verschrikkelijke gebeurtenissen in de maand mei; aan het tragische lot van Rotterdam; de gruwelijke nodeloze verspilling van zovele jonge onschuldige levens; de ellende, het jammer en het verdriet, welke over Nederland –  en niet alleen over Nederland – waren gekomen, schetste Pa van der Steur hoe de band tussen volk en Oranje thans hechter is dan ooit en hoe de gehele Indische samenleving in deze moeilijke tijden één hechte eenheid is geworden. ‘Wij moeten bedenken’, aldus  Pa van der Steur, ‘dat wij ons thans geschaard hebben rond een open soldatengraf, het graf van hen die hun plicht hebben gedaan, die het hoogste hebben geofferd in de strijd voor de vrijheid en recht, en bij de verdediging van dat dierbare vaderland een brave heldendood stierven.

Hierna speelde het muziekkorps het ‘Rust in vreê’, welk lied vervolgens door de meisjes van het gesticht gezonden werd. Nadat een drietal kleine meisjes een marmeren kruis en wat lelies had geplaatst op het monument, te midden van de vele kransen, en bloemen welke er reeds neergelegd waren, zongen de aanwezige Steurtjes het ‘Morgenrood’. Nadat Pa van der Steur zijn vertrouwen had uitgesproken in de herrijzenis van Nederland, werd het ‘Komen en gaan’ gezongen waarna hij voorging in een gebed voor leger en vloot, voor de treurende moeders en weduwen, voor allen, die hun offers hebben gebracht en voor het volk en vaderland. Tenslotte sprak Pa van der Steur, geknield voor het portret van H.M. de Koningin, een gebed uit voor onze Koningin en ons Vorstenhuis.

Hiermede was de plechtige inwijding van het monument ten einde. Vervolgens begaven de militaire en civiele autoriteiten, na Pa van der Steur de hand te hebben gedrukt, zich naar het monument, waar zij een eresaluut brachten voor Neêrlands gevallen helden. Velen kwamen daarna om op het monument bloemen te brengen.”

x
Technische gegevens
Monument: Kruis ter herdenking van slachtoffers meidagen 1940, Nederland.
Locatie:  openbaar gedeelte terrein Oranje Nassaustichting (weeshuis Van der Steur), Magelang.
Onthulling: oktober 1940
Opdrachtgever: Pa van der Steur (particulier)
Ontwerp: onbekend
Uitvoering: onbekend
Duur: waarschijnlijk afgebroken in periode 1942-1950.
x

Bronnen
Soerabaiasch Handelsblad, 24 oktober 1940
Jaarverslag Stichting Pa Van der Steur, 1940.