Toen de luchtvaart in Indië nog in de kinderschoenen stond, vonden veel ongelukken plaats en waren veel slachtoffers te betreuren. In 1932 besloot de luchtvaartafdeling van het KNIL tot oprichting op het vliegveld Andir van een gedenkteken voor de ‘gevallen kameraden´.

Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië berichtte op 8 november 1932:

“Maandagmorgen werd op het militaire luchtvaartterrein te Bandoeng een monument onthuld ter nagedachtenis van de gevallen kameraden. Het bestaat uiteen granieten gedenkteken, waarop een eenvoudige opdracht en een gebroken vierbladige schroef. De plechtigheid werd gehouden onder het personeel zelf, zonder genodigden. Aanwezig waren o. a. de Leger commandant, Generaal Cramer, oud-Commandant Wesseling en enige andere oud-leden van de Luchtvaartafdeling. Kolonel Boerstra, inspecteur van de Militaire Luchtvaart, hield een indrukwekkende redevoering en legde een palmtak bij het gedenkteken neer. De Commandant van de Luchtvaart-Afdeling, Majoor Ilgen, herdacht stuk voor stuk alle slachtoffers, nadat te voren het monument was onthuld. Daarna werden kransen neergelegd door Generaal Cramer namens het Leger, door Majoor Ilgen namens de Luchtvaart Afdeling, door Luitenant Staleman namens de oud-corpsleden van Malang en door het Algemeen Indisch Dagblad De Preanger Bode. Hierop steeg een escadrille van 3 Curtissjagers op, teneinde een luchtgroet te brengen, waarmede de zeer ontroerende plechtigheid was afgelopen. Op de graven van alle doden en bij het borstbeeld van Generaal Michielsen in de trap-hall van het Departement van Oorlog werden palmtakken gelegd.”

Een dag later werd ook door het zelfde blad de desbetreffende korpsorder van Majoor Ilgen gepubliceerd. Het ging om 11 slachtoffers:

“Naar aanleiding van de onthulling van het Luchtvaart-monument op het militaire vliegveld Andir te Bandoeng, laten wij hier nog een weergave volgen van de tekst der korps-order, dd. 7 November, aan de plechtigheid gewijd:
´Bij de Luchtvaart-Afdeling vielen bij de uitvoering van hun plicht als slachtoffers van vliegongevallen :
14 Februari 1916: Luitenant- Generaal (Commandant van het Leger) J. P. Michielsen;
11 September 1918: Kapitein der Infanterie-vliegenier J. Engelbert van Bevervoorde;
8 Februari 1921: 1ste Luitenant der Artillerie-vliegenier S. de Ruijter;
27 Oktober 1921: Kapitein der Infanterie vliegenier (Commandant der Luchtvaart Afdeling) O. van Houten;
28 Maart 1922: sergeant-hulpmonteur Hartman;
25 Januari 1923: Kapitein der Infanterie-vliegenier W. H. F. Giel;
15 Januari 1926: 2de-Luitenant der Cavalerie-leerling-vliegenier B.U. Groeneveld;
26 November 1927: 1ste-Luitenant der Artillerie-leerling-vliegenier C.F. Buijsen;
8 Maart 1930: 1ste-Luitenant der Infanterie-vliegenier J. Hoste;
8 Maart 1930: Europese Fuselier B. J. Hollebrand;
18 November 1930: Adjudant-Onderofficier-vliegenier J. L. Schmetz;
Personeel van de Luchtvaart-Afdeeling, wijdt deze dag in het bijzonder aan de nagedachtenis van Uwe gevallen kameraden!´
De Commandant der Luchtvaart-Afdeling, (w. g.) C.A. Ilgen.”

Van het monument zijn enkele foto´s bewaard gebleven, maar we weten niet bij welke gelegenheid deze zijn gemaakt. Bij verschillende jubilea van de Militaire Luchtvaart, zoals in 1934 (20 jaar) en 1939 (25 jaar) werden kransen gelegd bij het monument.

Het monument heeft in ieder geval de Japanse bezetting overleefd. In 1949, toen de Luchtvaart Afdeling inmiddels 35 jaar bestond, werd hier een laatste herdenkingsbijeenkomst gehouden:

“Met de oprichting van de „Proef Vliegafdeling” van het Koninklijk Nederlands Indische Leger werd op 30 Mei 1914 de grondslag gelegd van de Militaire Luchtvaart in haar huidige vorm. De officiële herdenking van deze datum, oorspronkelijk gesteld op 30 Mei j.l., doch uitgesteld in verband met het overlijden van Generaal Spoor, zal 2 Juli a.s. geschieden op de 2de vliegbasis der Militaire Luchtvaart, Andir. Op die datum zal de Commandant der Militaire Luchtvaart, generaal-majoor C.W. van der Eem, een herdenkingsrede uitspreken bij het Monument van de gevallen kameraden.”

x

Technische gegevens
Monument: Ereteken “Ter gedachtenis aan onze gevallen kameraden”
Locatie: vliegveld Andir, Bandoeng
Oplevering: 1932
Opdrachtgever: KNIL, afdeling Luchtvaart
Ontwerper: onbekend
Duur: vermoedelijk afgebroken in jaren ´50.

Bronnen
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië, 7-8-9 november 1932
Soerabaijasch Handelsblad, 1 juni 1934
De Sumatra Post, 19 mei 1939
Nieuwe Courant, 27 juni 1949
Foto´s, mits anders aangegegeven, afkomstig van Leids Prentenkabinet (geheugenvannederland.nl)