Uit het Soerabaijasch Handelsblad, 17 juni 1938, over het aanstaande 40-jarige regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina:
“Een bijzonder evenement zal worden gevormd door het aanbieden door de burgerij van een monumentaal souvenir aan het Gemeentebestuur, opdat de herinnering van de herdenking van dit regeringsjubileum zolang mogelijk in de gedachten der Soerabajanen zal blijven voortleven. Hiervoor is het Comité gekomen op de aanbieding van een monumentale lamp, geplaatst op een 9.3 Meter hoge zuil, welke zal worden opgericht in het centrum der stad, n.l. op het Simpangplein, waar de drie grootste verkeersaders onzer stad: Simpang, Toendjoengan en Kaliasin samenkomen. De heer Sprey, van de bekende architectenfirma Job en Sprey, was reeds zo voortvarend geweest een ontwerp hiervoor te maken, hetwelk gisteravond werd voorgelegd en een ieder’s grote bewondering had.

Het beoogt het optrekken van een betonnen zuil, bekleed met natuursteen. De zuil wordt driekantig. Op de ene zijde zal afgebeeld staan de beeltenis van onze Koningin, met de jaartallen 1898-1938, op de 2de zijde ’t wapen van de stad Soerabaja en op de 3de zijde de gedenksteen met tekst, terwijl aan de voet van deze zuil een klein plantsoen zal worden aangelegd, zodat inderdaad een prachtig geheel zal kunnen worden verkregen. Verkreeg dus dit ontwerp de algemene admiratie, na enige discussie werd toch een suggestie uit de vergadering aanvaard om de burgerij alsnog in staat te stellen eventuele ontwerpen voor een dergelijken monumentalen zuil in te zenden, aangezien immers de aanbieding geschiedt namens onze burgerij. Waar met de bouw van deze zuil ongeveer zes weken gemoeid zullen zijn en de tijd dus dringt, moeten eventuele ontwerpen uiterlijk 5 Juli a. s. bij het comité zijn ingediend. Prijzen worden hiervoor in dit speciale geval niet uitgeloofd. De zuil mag ongeveer 2.000 gulden kosten, in elk geval een bedrag van 2.400 gulden niet te boven gaan. Het ontwerp van den heer Sprey blijft uiteraard als zodanig beschouwd en telt dus straks bij de beoordeling van eventuele andere ontwerpen mede. Het monument zal namens de burgerij worden overhandigd door Mr. A. van Gennep, zijnde een van de oudste Soerabajasche ingezetenen. De heer van Gennep zal dit aanbieden van een gloedvolle rede vergezeld doen gaan.” 

Uit het zelfde blad, enkele weken later:

“Het resultaat van de terzake door de bladen gedane oproep is geweest, dat zeven ontwerpen werden ingezonden, welke aan de Schoonheidscommissie van de Gemeente Soerabaja ter beoordeling werden voorgelegd, hetgeen tot resultaat heeft gehad, dat besloten is geworden zich aan het ontwerp van den heer Sprey te blijven houden, aangezien dit om verschillende redenen ontegenzeglijk de voorkeur verdient.

Van dit ontwerp brengen wij hierboven een schetstekening. Omtrent de uitvoering, waarbij gekleurde steen zal worden gebruikt, brachten wij reeds de nodige bijzonderheden. Ter dekking van de kosten van dit inderdaad bijzonder fraaie monumentale aandenken besloot het Comité, evenals bij de vorige Oranjefeesten is geschied,— een beroep te doen op de burgerij om wederom een of meer speciale Oranje-kwitanties ad 25 cent per stuk te willen honoreren, zodra deze door de lopers van de waterleiding zullen worden aangeboden. De namen van al degenen, die hun kwartje (liefst in het meervoud) offeren, zullen worden vermeld in de oorkonde, welke de aanbieding van dit monument zal vergezellen, en in het voetstuk zal worden ingemetseld.

De verdere financiering. Ook voor de andere doelen van de herdenking van het regeringsjubileum is natuurlijk veel geld nodig. De Gemeente gaf reeds een prijzenswaardig voorbeeld door met 7.500 gulden voor te gaan. Thans volgt het beroep op handels- en winkelzaken en ook natuurlijk op de ingezetenen (afgescheiden van de bovenbedoelde kwartjes) om op de intekenlijsten ruim in te tekenen. waarbij uitdrukkelijk wordt gestipuleerd, dat alleen gelden moeten worden bestemd voor het hoofdcomité, waarvan de heer Van de Vliet, per adres Nederlands-Indische Handelsbank, als penningmeester optreedt. Zulks ter voorkoming van ongewenste versnippering.”

Op 5 september was het dan eindelijk zo ver. Volgen wij hier het verslag in De Indische Courant:

“Geflankeerd door veelkleurig lampvertoon van bioscooptheaters en Marine-cantine dat de huizen verft in nuances van vermiljoen tot diep-oranje, iets verder het monumentale gouverneurskantoor, badend in een zee van licht (…) Te tien minuten over half acht scharen allen zich rond ’t podium, dat inmiddels bestegen is door mr. A. van Gennep, wethouder voor technische zaken, die, ter gelegenheid van de aanbieding van ’t herinneringsmonument van de burgerij van Soerabaja aan de gemeente, de volgende rede uitspreekt. (…)”

We laten hier de rede van Van Gennep goeddeels voor wat zij is, en keren terug bij het slot:

“‘Welnu, burgers van Soerabaja, het Oranje-comité als uw representante, heeft gemeend aan die stemming, die ons allen bezielt, vorm en inhoud te moeten geven. En hoe kon ze dit beter doen dan door deze fraaie lamp, die ge hier voor u ziet en die vanaf zijn hoge voetstuk zijn licht over u zal uitstralen? Deze lamp, die ontworpen is door de heer Sprey, zal een geschenk zijn van de burgerij aan de gemeente. Het Oranje-comité heeft gemeend aan dit feit een meer bestendigen vorm te moeten geven, en daarom een oorkonde opgemaakt, die straks aan de burgemeester zal worden aangeboden, met verzoek haar in de burgemeesters kamer een plaatsje te willen geven. Deze oorkonde luidt als volgt:

Oorkonde
De burgerij der stad Soerabaja, uiting willende geven aan hare gevoelens van dankbaarheid en trouw aan H. M. KONINGIN WILHELMINA, biedt als aandenken aan het 40-jarig regeringsjubileum van Hare Majesteit aan de gemeente Soerabaja een monumentale lamp ten geschenke aan, welke is opgesteld op Pasar Besar en door de burgemeester mr. W. A. H. Fuchter namens de gemeente aanvaard wordt. De overdracht van dit geschenk heeft op heden, 5 september 1938, plaats gehad des namiddags ten 7.30 uur in tegenwoordigheid van de stadsgemeenteraad, de leden van het Oranje-comité en vele burgers van Soerabaja. En is hiervan deze oorkonde opgemaakt en getekend door de woordvoerder van de burgerij van Soerabaja, de heer mr. A. van Gennep, de 5de september van het jaar 1900 acht en dertig.

Mijnheer de burgemeester, aan u als vertegenwoordiger der gemeente heb ik de eer die lamp thans over te dragen en toe te vertrouwen. Moge zij voor ons allen een blijvend aandenken zijn aan deze zoo bijzondere dag en in haar schijnsel de glans aan ons voortoveren van dat mooie en fascinerende licht, dat daar ginds voor ons schijnt en op ons afstraalt, het gezag van onze Hoge Landsvrouwe, onze geliefde en geëerbiedigde Koningin.’

Een druk op een knop deed de drie kroonlampen boven het monument ontsteken. Het volgende ogenblik viel het omhulsel weg en stond daar in zijn trotse pracht het schitterende gedenkteken, een in alle opzichten waardig geschenk van de burgerij aan onze gemeente.

Vervolgens sprak de burgemeester.  Hij aanvaardde het monument in dank en  betuigde zijn erkentelijkheid aan de burgerij, ‘die getuigt van liefde voor het huis Oranje en aanhankelijkheid aan onze geëerbiedigde Landsvrouwe.’ Na nog een dankwoord aan mr. Van Gennep voor diens treffende woorden, besloot hij met ‘Wilhelmus’, dat door alle aanwezigen uit volle horst werd meegezongen.

Een eenvoudige, maar uiterst treffende plechtigheid was hiermede ten einde. Het publiek werd vervolgens in de gelegenheid gesteld het monument, waarvan de reliëfs zijn vervaardigd in de ateliers van ‘Onderling Belang’, te bezichtigen.”

x
Technische gegevens
Monument: Ter herinnering aan 40-jarig jubileum Koningin Wilhelmina
Locatie: Pasar Besar, Soerabaja
Onthulling: 5 september 1938
Opdrachtgever: Oranje-comité (burgerij van Soerabaja)
Ontwerp: H.Th.Sprey, van Architectenbureau Job & Sprey, Soerabaja
Uitvoering: onbekend
Duur: onbekend.
x
Bronnen
Soerabaijasch Handelsblad, 17 juni 1938
Soerabaijasch Handelsblad, 9 juli 1938
De Indische Courant, 7 september 1938